فقط پنج دقیقه می‌توانید مقاومت کنید!

روز 30 شهریور هم فروغی کابینه جدید ایران را تشکیل داد که برای خودش پدیده‌ای بود و وزرا با رضایت و تأیید سفیر انگلیس در تهران انتخاب شده بودند تا کشور اشغال‌شده ایران بالاخره یک دولتی داشته باشد. 
در میان این وزیران سفارشی سرلشکر «احمد نخجوان» که وزیر جنگ شده بود وضعیتی ویژه داشت و وزارت برایش پاداشی از طرف انگلیسی‌ها بود؟ پاداش چی؟ خیانت!

سرلشکر «احمد نخجوان» در همان آغاز حمله انگلیس و شوروی که به اشغال ایران منجر شد، تمام سربازان وظیفه ارتش را به مرخصی فرستاد!

سربازان بلاتکلیف و گرسنه

ماجرای احمد نخجوان را که عجیب و غریب هم هست خیلی‌ها نشنیده‌اند. این جناب احمدخان نخجوان روز 3 شهریور که انگلیس و شوروی به ایران حمله کردند کفیل وزارت جنگ بود. ایشان چه کرد آن روز؟ 
بنا به حکم وظیفه و سمتی که داشت باید ارتش را برای دفاع از کشور فرماندهی و ساماندهی می‌کرد، ولی به جایش چند روز بعد در 8 شهریور جلسه‌ای با شورای عالی ارتش شامل تعدادی از افسران و وزرا گذاشت و یک طرحی داد برای لغو نظام وظیفه و استخدام سرباز پیمانی!

بر اساس این طرح تمام سربازان وظیفه از پادگان‌های ارتش مرخص می‌شدند و به جایشان 30 هزار سرباز با حقوق ماهی 35 تومان برای حفاظت از وزارتخانه‌ها و اماکن دولتی استخدام می‌شدند. چنین طرحی در چنان موقعیتی نامی جز خیانت نمی‌تواند داشته باشد. همین‌طوری طرح را ارائه کردند و تصویب کردند و دستور صادر شد که سربازان وظیفه پادگان‌ها را ترک کنند! 
نتیجه هم اینکه پادگان‌ها خالی شد و ارتش فرو پاشید و در واقع منحل شد و توانی برای مقابله با پیشروی متجاوزان باقی نماند و ایران بی‌دفاع بود وضعیت بدتر هم شد و تاریخ می‌گوید انبوهی از سربازان بلاتکلیف در خیابان‌های تهران و شهرهای بزرگ دیده می‌شدند و گرسنه هم مانده بودند.

عکسی از نخستین پایگاه سربازگیری نظام وظیفه در تکیه دولت تهران در سال 1305 شمسی. سربازان وظیفه بخش اصلی ارتش ایران در شهریور سال 1320 شمسی بودند

به رضاخان خیانت شد؟

رضاخان وقتی فهمید ماجرا از چه قرار است روز 9 شهریور با اعضای شورای عالی ارتش دیدار کرد و در همان جلسه احمد نخجوان را به باد ناسزا و کتک گرفت و درجه‌هایش را از روی دوشش کند و دستور داد زندانی شود تا بعدا محاکمه شود. معلوم است عمر سلطنت رضاخان به محاکمه نخجوان نرسید و همان روز 25 شهریور که رضاخان خلع شد نخجوان آزاد شد. 5 روز بعد هم نخجوان پاداش خدمتش به انگلیسی‌ها را گرفت و در کابینه سفارشی فروغی، وزیر جنگ شد.

با این شرایط پس به رضاخان خیانت شد؟ نخیر. ارتش رضاخانی وضعیتی داشت که «حسین فردوست» ارتشبد سابق در دوره پهلوی درباره‌اش گزارش داده است:«رضاخان... از ارتش آن‌چه برایش مهم بود پادگان تهران بود... در زمان رضاخان ارتش ایران از 100 هزار نفر تجاوز نمی‌کرد که 2 لشکر تهران به تنهایی حدود 50 هزار نفر نیرو داشتند و سایر لشکرها روی هم 50 هزار نفر. رضاخان هر چه تجهیزات مدرن از خارج می‌خرید به این 2 لشکر[در تهران] می‌داد. برایش توپ و تانک گران‌قیمت اهمیتی نداشت و اگر داشت برای مرکز بود و نمایش رژه».

اگر آن روایت، کافی نبود این هم روایتی دیگر:«در یکی از روزهایی که شاه (رضاشاه) از ارتش سان دیده بود... این ارتش نمایشی او را چنان به وجد آورده بود که از آن شخص که گویا نامش ژنرال ریگان (یکی از مستشاران نظامی فرانسوی ارتش) بود پرسیده بود به عقیده شما این ارتش در صورتی که با ارتش مهاجمی مثلا روسیه شوروی به جنگ بیفتد، قدرت جنگی آن را چگونه به حساب می‌آورید؟ آن مرد گفته بود: فقط پنج دقیقه می‌تواند مقاومت نماید! 
شاه از این حرف بسیار ناراحت شده به او بی‌اعتنایی کرده، بعد هم به خدمت نظامی‌اش خاتمه داد».

بخشی از خودروها و تجهیزات سنگین ارتش ایران در سال 1320 شمسی در مقابل هجوم انگلیس و شوروی به دلیل کمبود نیرو و نداشتن مهارت لازم اصلا حرکت نکردند!